Bozkurt NET

[Alper_Tunga72]

Türkistan coğrafyasının yüzölçümü bakımından en geniş ülkesi olan Kazakistan, sahip olduğu jeopolitik konumuyla da ayrıcalıklı bir öneme sahiptir.Rusya ile Türkistan arasında bir köprü durumunda olması, Rusya’nın Kazakistan üzerinde onyıllardır sürdürdüğü Ruslaştırma politikasının en önemli nedenidir.Ayrıca iki ülkenin paylaştıkları 6.846 kilometrelik sınır, Rus dış poltikasında Kazakistan’ın önceliğini artırmıştır.Bunu yanında Hazar Denizi’ne olan kıyısı, doğu-batı ve kuzey-güney yönlü ulaşım hatları için elverişli konumu, Kazakistan’ı Avrasya’nın merkezine oturtmaktadır.



Geniş yüzölçümüne karşın nüfusu sadece 15 milyon olan Kazakistan, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkeleri arasında en iyi ekonomik istikrara sahip ülke olarak gösterilmektedir.Kazakistan ekonomisi petrol ihracatının artmasının ve enerji alanında önemli yabancı yatırımlar çekmesinin etkisiyle, 2005 yılının ilk çeyreğinde yüzde 9.1’lik büyüme oranı yakalamıştır.Ayrıca Kazak sanayisinin GSYİH’daki payı yüzde 33’tür ve sanayide ağırlığı enerji sektörü oluşturmaktadır.Hazar Denizine kıyısı bulunan Kazakistan’ın kanıtlanmış petrol rezervleri toplam 5.4 milyar tondur.2004 yılında günlük 1.2 milyon varil petrol üretimine ulaşan Kazakistan; 2005 yılında 65 milyon ton, 2015 yılında ise 150 milyon ton yıllık üretim planlamaktadır.Toplam petrol ve doğalgaz üretiminin yüzde 83’ünü ihrac eden Kazak ekonomisinin istikrarı büyük oranda bu girdiye bağlıdır.Bu yüzden ekonomide müdahaleci politikalar izleyen Kazakistanın temel amacı, petrol gelirlerini enerji dışındaki sektörleri kalkındırmasında kullanmak ve ekonomideki çeşitliliği artırmaktır.Böylece ekonominin kırılganlığı ve petrole, dünya petrol fiyatlarına dolayısıyla da baskıcı politikalara bağımlılığı azalacaktır.

Kazakistan petrol ihracatının yüzde 80’i Rusya’nın Karadeniz’deki Novorossisk limanı vasıtasıyla dünya piyasalarına ulaşmaktadır.Bu yüzden Kazak yönetimi, dış ekonomik ilişkilerinde Rusya’yı daha ön planda tutmaktadır.Ancak tamamen Rusya’ya bağımlı kalmak istememekte, ABD ve AB ile ilişkilerini geliştirmeye çalışmaktadır.Bu amaç doğrultusunda Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı’na katılarak petrolünü dünya piyasalarına iletmek istemekte bunun yanında Kazakistan’dan Çin’e ulaşacak 3000 kilometrelik bir petrol boru hattı projesini hayata geçirmeyi düşünmektedir.





Kazakistan’ın dış politikada izlediği temel strateji, (Türkiye’de ilk ve son kez Atatürk döneminde izlenen) denge politikasıdır.Bu politika çerçevesinde hem Şanghay İşbirliği örgütü gibi Rusya ve Çin’in başını çektiği ve Avrasya politikalarında Batı ile çatışan bir örgüte üye olarak bulunmakta hem de NATO bünyesinde oluşturulan Barış İçin Ortaklık projesi vasıtasıyla 1994 yılından beri ilişkilerini sürdürmektedir.Büyük oranda ekonomik nedenlere bağlı olarak, dış politikasında Rusya’ya ağırlık veren Kazakistan, sadece Rusya’ya bağımlı kalmak istememekte ve bu yönde Batıyla ilişkilerini geliştirme isteğine dayalı adımlar atmaktadır.

Kazak yönetimi Nisan 2005’ten itibaren devlet enerji şirketi KazMunaiGaz vasıtasıyla Bakü-Tiflis-Ceyhan projesine katılım konusunda daha net ve istekli açıklamalar yapmaya başlamıştır.Ayrıca Eylül 2005’e kadar BTC’ye katılmayı sağlayacak antlaşmayı imzalayacaklarını söylemiştir.Kazakistan BTC projesine katılarak, her yıl toplam 7.5 milyon ton petrolü Aktau limanından BTC hattına oradan da dünya piyasalarına ulaştırmayı hedeflemektedir.

Kazak ekonomisinin makroekonomik değerlerde büyük artış yakalaması büyük oranda yabancı yatırımlar sayesinde olmuştur.Ancak sürdürülebilir bir büyüme ve istikrarlı bir ekonomi yerli yatırımların artmasına, milli sanayi ve sermayenin oluşturulmasına bağlıdır.Kazakistan’da petrol üretiminin yüzde 85’i yabancılar, yüzde 15’i ise devlet şirketi KazMunaiGaz tarafından yapılmaktadır.Yabancı firmalar arasında en büyük olanı; İngiliz BP ve Rus Lokoil ortaklığı ve Amerikan ChevronTexaco gibi şirketlerden oluşan ve toplam üretimin üçte birini gerçekleştiren Tengizchevroil konsorsiyumudur.Enerjide olduğu gibi madencilik ve metalurji sektörlerinde de yabancı hakimiyeti söz konusudur.Enerji ve madencilik gibi stratejik öneme sahip sektörlerde yabancı hakimiyeti olmasına rağmen inşaat, tarım-hayvancılık gibi alanlarda sermaye sıkıntısı çekmektedir.




Sovyetler Birliği’nin çöküşünün ardından Türkistan coğrafyasında Batı emperyalizminin yayılma isteği kendini gösterdi.Türk devletlerinin bağımsızlıklarını ilanlarının ardından gelen ilk yıllarda ekonomik ve kültürel ilişkilere ağırlık veren ABD ve AB –kültür ve barış elçileri-, ileriki yıllarda bu adımları yeterli görmeyerek –daha doğrusu Rusya ve Çin’in atakları karşısında başarısızlığa uğrayarak- bölge üzerinde devrim(!) yapma politikaları uygulamıştır.Bu politikanın hayata geçirilmesinde en önemli araç, demokrasi-insan hakları gibi kavramların içini boşaltarak onları Batının çıkarları doğrultusunda kullanan Sivil Toplum Örgütleri’dir.Özbekistan’da yaşanan olaylar, Kırgızistan’da gerçekleşen ani iktidar değişikliği bu politikaların ‘ürünleridir.’Ancak tüm bunlara rağmen iki olayda da başarısızlığa uğrayan Batı emperyalizminin şu anki hedefi Kazakistan olarak gözükmektedir.Aralık 2006’da yapılacak devlet başkanlığı seçimleri şu an Batı’nın ilgi odağındadır.Nursultan Nazarbayev’in 3.kez başkanlığa adaylığını koyması çeşitli yorumlara yol açarken, Batı merkezli sivil toplum örgütlerinin seçime daha bir yıl olmasına rağmen (sözde) demokrasi nutuklarına başlaması Kazakistan’ın Avrasya coğrafyasındaki stratejik önemini göstermektedir.

Bu durumda Türkiye’nin izlemesi gereken politika; ABD-AB ve Rusya-Çin blokları arasında savrulup duran Kazakistan ve diğer Türk devletlerini siyasi, kültürel, ekonomik ve askeri ilişkilerimizi geliştirerek yanımıza çekmek olmalıdır.
Saygılar www.stratejitr.com

Yararlandığım Kaynaklar:
>Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu: www.deik.org.tr (Özellikle bu adrese girmenizi öneririm)
>BP-Kazakistan: www.bp.com/sectiongenericarticle.do?categoryId=192&contentId=2000635
>Kazakistan Merkez Bankası: www.nationalbank.kz
>Kazakhstan Daily News: www.kazakhstannews.com