TÜRK DÜNYASI

Türk Dünyasının ölüm üçgeni || Azerbaycan || Kazakistan || Kırgızistan || Kıbrıs || Türkmenistan || Özbekistan || Tacikistan || Tataristan || Çuvaşistan || Başkırdistan || Yakutistan || Hakas Cumhuriyeti || Gagavuz (Gökoğuz) || Altay Cumhuriyeti || Çeçenistan || Dağıstanlılar || Irak Türkmenleri

IRAK TÜRKMENLERİsayfa 1 - sayfa 2 - sayfa 3 - sayfa 4 - sayfa 5 - sayfa 6

10.  TÜRKMENLERİN SOSYAL VE KÜLTÜREL DURUMU

Irak Türkmenleri coğrafî şartlara uygun olarak çölde yaşayan bedevî Araplarla, dağlık alanda yaşayan Kürtlerden farklı olarak, ziraat ve hayvancılık, ticaret ve sanat ile uğraşırlar. (KOÇSOY,1991:133) Kültür düzeyleri çok yüksek millî kültür ve geleneklerine son derece bağlı olup, her türlü baskıya rağmen millî benliklerini korumuşlardır. Dilleri, dilimizin Azerî Türkçesi (Doğu Oğuzcası) sahasına girmektedir.

 Arap ve Kürt aşiretlerinde görülen feodal sisteme Türkmen bölgelerinde rastlanmaz. Irak'taki Türkmen şehir ve kasabalarında bir memleketin temel taşı sayılan, orta tabakanın  mevcudiyeti bariz bir şekilde göze çarpmaktadır. Bunlar memur, esnaf, küçük sanat erbabı ve çiftçidir. Son yıllarda, gençler arasında yüksek öğrenime, büyük rağbet görülmektedir. Irak dışında; Türkiye, Amerika ve çeşitli Avrupa ülkesinde okuyan birçok Türkmen vardır.

Iraklı Türkmenler, Türklüğü ile iftihar eder. Aynı zamanda zengin folklorları vardır. Tamamına yakını Müslüman olup, bunların %80'i Sünnîdir. Şiî olanları Telafer, Kerkük'ün bazı köyleri ile Tuz Hurmatu ve Hanakin civarlarında yaşar. Mezhep ayrılığını bilmezler. Misafirperverlik ve komşuluk bağları kuvvetlidir. Çalışkandırlar. Dilenmek çok ayıp kabul edilir.

Genelde tek eşli evlilik hâkimdir. Töreleri Anadolu'nun aynısıdır ve eskiden beri gelen kültürel değerleri yaşamaktadırlar (YAKUBOĞLU,1976:67). Irak'ta başlıca istikrar unsuru olan soydaşlarımız, ülkelerinde bütünlüğün âdeta garantisidir.

Türkmenler 70 yıl boyunca devamlı olarak başa geçen her iktidar döneminde ezilmiş, takip altında bulundurulmuş ve devamlı olarak Araplarla Kürtler arasında iki ateş arasında kalmıştır. Buna ilâve olarak, Türkiye'ye gereğinden fazla güvenmeleri sebebi ile kendilerini kurtaracak siyasî veya askerî anlamda bir teşkilâtlanmaya da gidememişlerdir. Mevcut olanlarının da Irak üzerinde pek fazla bir siyasî etkisi bulunmamaktadır.

11.  IRAK TÜRKMENLERİNİN BUGÜNKÜ DURUMU

Irak devleti kuruluşundan bugüne kadar, Türkmenlere Araplaştırma siyaseti  uygulamaktadır. Türkmenlerin yaşadığı 16 şehir ve kasaba ile binlerce köyde, Türkçe eğitim yapan tek okul yoktur. Türkçe eğitim yasaklanmıştır. Eski Kraliyet Anayasası’nın 14. Maddesi; Türkmenlerin ana dili ile öğretim yapmalarına izin verdiği ve Türkleri azınlık olarak kabul ettiği halde, hiçbir zaman uygulanmamıştır. Buna rağmen Türklerin okuma yazma oranı % 90'dır. Çocuklar okullara kız-erkek ayırımı yapılmadan gönderilir.

Irak yönetiminin, çocukları Arapça öğretime zorlamasının amacı Türkmenleri asimile etmektir. Liseyi bitiren bir çocuğun üniversiteye gidebilmesi, Baas partisine üye olmasına bağlıdır. Üniversiteyi bitiren veya memur olanların tayinleri, Türkmenlerin yaşadığı yerlere uzak olan Arap bölgelerine yapılır. Eşi de memur olanlar ayrı ayrı yerlere tayin edilerek, istifa etmesi veya ailenin parçalanması hedeflenir. Askerî okullara Türk çocuğunun girmesi çok zordur. Ancak yönetime güven telkin edenler girebilir.

Arapların, Türkmen bölgelerine yerleşmeleri teşvik edilmekte ve devlet tarafından yardım yapılmaktadır. Arap kızı ile evlenmek isteyen bir Türkmen genci, yönetimden izin almak zorundadır. Türkmenlerden kız almak isteyen Araplara ise yardım yapılmaktadır.

 Türkmenlerin yaşadıkları bölgeler, iklim bakımından güney Anadolu özelliği taşır. Hurma ağaçlarının başladığı yer, Arap hududunu teşkil eder. Türkmenler su boylarında, şehir ve yaylalarda yaşar. Köydekiler çiftçilik ve hayvancılıkla, şehirdekiler ise ticaret ve sanatla uğraşır.

Türkmenler, Irak'ın en zeki, çalışkan, kültürlü ve medenî unsurunu teşkil eder. Oturdukları şehirlerin her tarafında kendi aralarında Türkçe konuşulur. Şiveleri Akkoyunlu ve Karakoyunlu Türkmen topluluğundan kalan Urfa, Erzurum, Tebriz ve Azerî lehçesi gibidir.

Türkiye'yi ana vatan olarak kabul ederler ve ana vatana çok bağlıdırlar. Misakımillî sınırlarımız içinde kalan bölge, Lozan Antlaşması ile Irak'a terk edildiğinden beri, Türkmenlerin Türkiye'ye karşı muhabbeti eksilmemiştir. Evleri başta Atatürk olmak üzere, Türk büyüklerinin resmi ile dolu olmasına rağmen, ne yazık ki, Türkiye bu soydaşlarımızla yeterince ilgilenememiştir. 1925 yılındaki Türk-Irak Antlaşmasında olduğu gibi, 1937 Sadabat Paktı, 1946 Türk-Irak Dostluk Antlaşması,1955 Bağdat Paktında da Irak Türkmenleri ile ilgili hiçbir husus yer almamıştır.

12.  SONUÇ

Bugün Kuzey Irak'ın içinde bulunduğu otorite boşluğu Türkiye'de de istikrarsızlığa sebep olmaktadır. Bu belirsizliğin getirmiş olduğu endişe ise, özellikle ülke bütünlüğü ve milletin birliği üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bölücü örgütlerin, Körfez Savaşından sonra bu otorite boşluğundan yararlanarak bölgeye daha fazla yerleşme imkânı bularak terörist eylemler için kullanmaları, Türkiye açısından endişe kaynağı olmaktadır. Bölgedeki otorite boşluğunu doldurmaya ve bunu uluslar arası ortamda kabul ettirmeye çalışan Kuzey Irak'taki Kürt liderler "denetimimiz altında" deseler de, bu gruplar ve bölgedeki ayrılıkçı güçlerin ülkemiz için potansiyel bir tehdit olduğu açıktır.

Osmanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra ana vatandan ve Anadolu Türklüğünden ayrılmak zorunda kalan Irak Türkmenleri, yaklaşık 80 yıldan beri, Irak yönetimi altında gelmiş geçmiş bütün iktidarların baskı ve zulmü altında yaşayarak asimile edilmeye çalışılmış olmasına rağmen Türklüklerini kaybetmemiş; Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti ile Anadolu Türklüğüne karşı sevgi ve bağlılıkları hiç eksilmemiştir.

Türkmenlerin bunca baskı ve katliama rağmen hiçbir zaman Irak yönetimine isyan etmek bir yana büyük bir sabırla tepki bile göstermemiş olmalarına rağmen Irak’ın bu tutumu, Türkmenlerin Türkiye sınırına yakın bölgelerde yaşamaları nedeniyle bir gün Türkiye’nin bölgeye sahip olacağı korkusuna dayanmaktadır. Ancak ne yazık ki Misakımillî sınırları içinde olmasına rağmen Atatürk’ten sonra, son dönemlere kadar hiçbir Türk iktidarının Kuzey Irak ve Türkmenlerle ilgili bir politikası olmamış ve bölgede yaşayan Türkmenler Irak Hükûmeti ile Kürt grupların insafına terk edilmiştir.

Son dönemlerde ülkemizde meydana gelen bölücülük hareketlerine karşı Irak’ta sosyal, kültürel ve siyasal haklarına kavuşmuş ve diğer etnik gruplar gibi eşit haklara sahip olan Türkmenler Türkiye’nin emniyet sübabı olacaktır. Bu nedenle hükûmetler arası görüşmelerle; Türkmenlerin sosyal ve kültürel kimliklerinin muhafaza edilerek geliştirilmesi yanında, siyasal haklarının korunması yönünde yapılacak siyasî girişim ve sağlanacak haklar ülkemizdeki bölücü terör hareketlerinin önlenmesine de önemli katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.

KAYNAKLAR

<<< geri